Рэфармаванне сістэмы адукацыі ў Рэспубліцы Беларусь суправаджаецца істотнымі зменамі, сярод якіх і змена адукацыйнай парадыгмы. Будучым настаўнікам неабходна авалодаць сучаснымі тэхналогіямі навучання і выхавання, а таксама кіравацца ў сваёй дзейнасці навуковымі ведамі, у аснове якіх ляжыць назапашаны, сістэматызаваны і апрабаваны метадычнай тэорыяй і практыкай вопыт.
Гэтаму дапаможніку папярэднічала выданне 2004 года, што дазволіла аўтарам апрабаваць матэрыял на практыцы і ўнесці неабходныя карэктывы і дапаўненні. Апошнія зроблены ў сувязі з тым, што новыя падыходы да выкладання ў ВНУ прапануюць пэўную частку гадзін пераводзіць на самастойную працу, якая і павінна быць забяспечана неабходным матэрыялам.
Матэрыялы Рэспубліканскай навуковай канферэнцыі, прысвечанай 70-годдзю з дня нараджэння прафесара Галіны Мікалаеўны Малажай. Брэст, 20-21 сакавіка 2008 года
У дапаможніку змяшчаецца матэрыял (тэарэтычны і практычны) для самастойных, кантрольных і лабараторных працаў, разлічаны на студэнтаў завочнага аддзялення філалагічнага факультэта па курсе «Сучасная беларуская мова (раздзел «Сінтаксіс»).Самастойная праца для студэнта-завочніка мае першаступеннае значэнне. Праслухаўшы скарочаныя курсы лекцый, ён павінен самастойна працаваць над праграмным матэрыялам. Таму пры вывучэнні кожнай тэмы студэнту будуць карысныя і тэарэтычны матэрыял, і адпаведная яму літаратура.
Кніга ўяўляе сабой адзін з варыянтаў адказаў на пытанні білетаў
выпускнога экзамену па беларускай літаратуры за курс сярэдняй школы.
Канцэпцыя літаратурнай адукацыі патрабуе, каб аналіз мастацкага твора
здзяйсняўся назіраннем i ўсведамленнем тых мастацкіх прыёмаў, якімі твор
напісаны. Аўтар ставіў сваёй мэтай рэалізаваць асноўныя патрабаванні
школьнай праграмы i канцэпцыі літаратурнай адукацыі.
У дапаможніку прапануецца методыка вывучэння дзейнасці i творчасці
Францыска Скарыны на ўроках беларускай мовы i літаратуры, прадугледжаных
праграмай. Змешчана сістэма ўрокаў па вывучэнні твораў, методыка
правядзення розных тыпаў i відаў навучальных заняткаў з улікам апошніх
дасягненняў педагагічнай навукі. Выданне адрасуецца настаўнікам
беларускай мовы i літаратуры, студэнтам i выкладчыкам педагагічных
каледжаў i універсітэтаў краіны.
Адметнасць гэтай кнігі ў тым, што ў ёй рэалізавана спроба
папулярызаваць, зрабіць больш даступнымі для вучнёўскага ўспрымання
тыя раздзелы школьнай праграмы па літаратуры, якія выклікаюць
у школьнікаў асаблівыя цяжкасці. Гэта найперш датычыцца твораў
старажытнай літаратуры, эпохі Адраджэння ды i многіх пазнейшых па часе
напісання. Пастаўленая мэта рэалізавана аўтарам кнігі шляхам вылучэння
самага істотнага, важнага i канцэптуальнага ў вучэбным матэрыяле.
У сучасных падручніках i дапаможніках, на думку аўтара, павінна быць
толькі тое, што паўплывае на фарміраванне ў моладзі універсальнага
погляду на беларускую духоўную культуру ўвогуле. Аўтар усведамляе
пастаўленую перад сабой задачу менавіта ў вылучэнні рэчаў, важных
для фарміравання вучнёўскіх здольнасцей да філасофскага асэнсавання
рэчаіснасці, вызначэння месца чалавека сярод людзей, яго маральных
прынцыпаў, агульначалавечых каштоўнасцей. Між іншым, змест праграмы
па літаратуры ў старшых класах якраз i прадугледжвае ўсё вышэйназванае.
Шматслоўнасць, занавучанасць падручнікаў i дапаможнікаў не спрыяюць
папулярызацыі каштоўнага для душаў i розумаў нашых юных сучаснікаў.
Даўно вядома, што ўсё незразумелае i складанае нішчыць жаданне моладзі
авалодаць ведамі, карыснымі для яе духоўнага сталення.
Марыя Верціхоўская. Вывучэнне беларускай літаратуры ў 10–11
класах: Дапаможнік для настаўнікаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі
з беларускай i рускай мовамі навучання. Мінск: Адукацыя i выхаванне,
2012. Дапаможнік складаецца з распрацовак урокаў, якія
вызначаюцца літаратуразнаўчай грунтоўнасцю, наватарскімі метадычнымі
падыходамі. Выданне будзе дапамагаць забеспячэнню адукацыйнага працэсу,
пошуку новых формаў i прыёмаў пры выкладанні i навучанні беларускай
літаратуры. Першае выданне пад назвай «Урокі літаратуры ў старшых
класах» выйшла ў 2011 г. Адрасуецца настаўнікам-практыкам, метадыстам, будзе цікавым i карысным студэнтам філалагічных факультэтаў.
Курс сучаснай беларускай літаратурнай мовы, як вядома, займае цэнтральнае месца ў лінгвістычнай падрыхтоўцы настаўніка-славесніка і выкладаецца ва універсітэце на працягу чатырох гадоў навучання. На 1-ым курсе філфака студэнты вывучаюць лексікалогію, фразеалогію, фанетыку, арфаэпію, графіку і арфаграфію.У 2001 г. быў апублікаваны падрыхтаваны намі навучальны дапаможнік (з грыфам Міністэрства адукацыі РБ) «Практыкум па лексікалогіі і фразеалогіі» (Гродна: ГрДУ). Цяпер жа ў новым нашым дапаможніку для студэнтаў філфака змяшчаюцца заданні і практыкаванні па праграмных тэмах фанетыкі, арфаэпіі, графікі і арфаграфіі.
Макаёнак Андрэй - Верачка (радыёспектакль Нацыянальнага Акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы) Мова: беларуская Выканаўцы: народная артыстка СССР Стэфанія Станюта, народныя артысты Беларусі Марыя Захарэвіч, Геннадзь Гарбук, артысты Алена Сідарава, Маргарыта Громава, Галіна Бальчэўская, Аляксандр Гарцуеў Год запісу: 1984
Макаёнак Андрэй - Лявоніха на арбіце (радыёкампазіцыя спектакля
Нацыянальнага Акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы па аднайменнай камедыі
народнага пісьменніка Беларусі)Рэжысёр: заслужаны дзеяч мастацтваў
Украіны Барыс ЭрынГукарэжысёр: Яўгенія ЗайчыкРолі выконвалі: Вядучы -
заслужаны артыст Беларусі Барыс Уладамірскі Лявон - народны артыст СССР
Здзіслаў Стома Лушка, яго жонка - народная артыстка СССР Галіна
Макарава Соня, іх дачка - заслужаная артыстка Беларусі Зінаіда Зубкова
Суседка Клава - заслужаная артыстка Беларусі Алена Рынковіч Старшыня
калгаса - народны артыст СССР Уладзімір Дзядзюшка Міхал - народны
артыст СССР Віктар Тарасаў Вартаўнік Максім - заслужаны артыст Беларусі
Аляксей Бараноўскі Старшыня райвыканкама Глуздакоў - заслужаны артыст
Беларусі Павел Іваноў Сакратар Глуздакова - заслужаны артыст Беларусі
Ўладзімір Кудрэвіч у астатніх ролях - артысты купалаўскага тэатраГод
запісу: 1962Год рэстаўрацыі: 1996Беларуская камедыя на працягу многіх
гадоў была адным з самых выйгрышных узорных жанраў нацыянальнай
літаратуры. Крытыкі савецкага перыяду сцвярджалі, што беларуская камедыя
займае камандныя вышыні ў драматургіі ня толькі ў рэспубліцы, але і
далёка за яе межамі.Найперш меліся на ўвазе камедыйныя творы Кандрата
Крапівы, Андрэя Макаёнка, Аляксея Дударава. Традыцыйнай рысай
беларускага сцэнічнага смеху лічыцца яго рэактыўнасць (г.зн. здольнасць
уступаць у сінтэз з іншымі эстэтычнымі катэгорыямі), а народны гумар,
іронія, самаіронія, добразычлівае пакепліванне, уедлівы сарказм - гэтыя
формы мастацкага смеху складаюць нацыянальную адметнасць беларускай
літаратуры, падмурак традыцыі, якой жывіцца і сучасная камедыяграфія.
Яны тлумачаць сакрэт жывучасці, працяглай актуальнасці камедыйных
твораў, якія, здавалася б, ушчыльную прывязаны да свайго часу.Яркім
прыкладам дасюль застаецца фенаменальны узлёт творчасці драматурга
Андрэя Макаёнка ў 50х-70х гадах мінулага стагоддзя. Як падкрэслівае
крытыка, ён умеў будаваць твор з хітрынкай, з сакрэтам, быццам бы
адчуваў, што закранутыя ім праблемы ў будучыні могуць абярнуцца іншымі
гранямі, і паўстануць больш востра. Драматург умеў заўважаць заганы там,
дзе яны былі, дабіраўся да іх сутнасці з дапамогай сатыры, а сатыра, як
вядома зброя вострая, з глыбокай ступенню пранікнення ў з'явы. Бывае,
что сатырычны твор аказваецца шырэйшым па сваім змесце нават за намеры
яго аўтара. Праблемы, якія Макаёнак-драматург даследваў у творах на так
званую "калгасную тэму", актуальныя і сёння.Надзвычай папулярная ў свой
час камедыя Андрэя Макаёнка "Лявоніха на арбіце, якая з поспехам ішла на
сцэне галоўнага тэатра краіны, - бліскучы драматургічны твор, у якім
надзённая рэчаіснасць падсвечана арыгінальным аўтарскім бачаннем
праблемы, асэнсавана па-мастацку глыбока і пераканаўча.
Макаёнак Андрэй - Святая прастата (радыёкампазіцыя спектакля Нацыянальнага Акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы) Дзейныя асобы і выканаўцы: Стары - народны артыст Беларусі Геннадзь Аўсяннікаў Старая - народная артыстка СССР Галіна Макарава Дачка, яна ж Актрыса - артыстка Святлана Некіпелава Сын, ён жа Віцэ-прэзідэнт - артыст Юрый Авер'янаў Нэла, яна ж Сакратар - артыстка Ала Іллюшэвіч Ваенны міністр - заслужаны артыст Беларусі Ўладзімір Кудрэвіч Міністр па шпіянажу - заслужаны артыст Беларусі Ігар Лапцінскі Міністр фінансаў - народны артыст Беларусі Павел Дубашынскі Гаспадар - заслужаны артыст Беларусі Барыс Уладамірскі Дружок - артыст Аляксандр Уладамірскі Першы дыпламат - артыст Георгій Маляўскі Другі дыпламат - заслужаны артыст Беларусі Мацвей Федароўскі Раб - заслужаны артыст Беларусі Аляксандр Падабед Тэлекарэспандэнт - артыст Мікалай Кірычэнка Вядучыя - заслужаныя артысты Беларусі Наталля Качаткова і Ўладзімір Рагаўцоў Рэжысёр-пастаноўшчык: народны артыст Беларусі Барыс Раеўскі Асістэнт рэжысёра: Вікторыя Красоўская Рэдактар: Раіса Часнова Над рэстаўрацыяй запісу працавалі: Галоўны рэжысёр літаратурна-мастацкіх праграм, заслужаны артыст Беларусі Ігар Лапцінскі Гукарэжысёр: Віктар Красоўскі Гукааператары: Соф'я Бязлюдава, Таццяна Сідарава Рэдактар: Уладзімір Дзюба Год запісу: 1983 Год рэстаўрацыі: 1995
Макаёнак Андрэй - Трыбунал (радыёкампазіцыя спектакля Нацыянальнага Акадэмічнага тэатра імя Янкі Купалы) Мова: беларуская Пастаноўка: народны артыст Беларусі Валерый Раеўскі Ролі выконвалі: Цярэшка - народны артыст Беларусі Геннадзь Аўсяннікаў Паліна - народная артыстка СССР Галіна Макарава Галя - народная артыстка Беларусі Лілія Давідовіч Зіна - артыстка святлана Некіпелава Уладзімір - артыст Аляксандр Уладамірскі нямецкі камендант - народны артыст Беларусі Павел Дубашынскі Надзя - артыстка Ніна Пескарова Саладоеў - заслужаны артыст Беларусі Ўладзімір Кудрэвіч у народных сцэнах - артысты тэатра Рэжысёр радыёспектакля - заслужаны работнік культуры Беларусі Соф'я Гурыч Над рэстаўрацыяй спектакля працавалі: Рэдактар: Зоя Каваленка Рэжысёр: заслужаны артыст Беларусі Ігар Лапцінскі Гукарэжысёр: лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі Віктар Красоўскі Гукааператар: Таццяна Сідарава Год запісу: 1975
