Арфаграфічны разбор зводзіцца да вызначэння ў слове арфаграмы і
вытлумачэння яе сутнасці. Арфаграмы ёсць
не ва ўсіх словах, а толькі ў тых, якія даюць магчымасць выбару аднаго спосабу
напісання з некалькіх. Так, выбар літары а або э ў першым
пераднаціскным складзе вызначаецца паходжаннем слова, параўн.: рака і рэкорд.
Выбар літары і (або й) у корані слова пас-ля прыстаўкі залежыць ад
здольнасці яе да складаўтварэння, параўн.: зайсці, але суіснаваць.
Напісанне слова
можа быць заснавана на некалькіх арфаграмах, напрыклад, слова д ы я л о г
перадаецца на пісьме ў адпаведнасці:
1) з правапісам д
(дз) у словах іншамоўнага паходжання,
2) з правапісам
спалучэння галосных іа ў запазычаных словах,
3) з правапісам
глухіх зычных у пазіцыі канца слова.
Умовай арфаграфічнага
разбору з'яўляецца добрае веданне сістэмы беларускага правапісу.
У з о р. Расчуліўся
дзед, уздыхнууў адказ.
Расчуліўся - правапіс зычных у прыстаўках. Прыстаўка рас- перад
звонкімі і санорнымі пішацца з літарай з, а перад глухімі з літарай с.
Расчуліўся - правапіс ў.Літара ў (нескладовае) пішацца пасля
галосных у сярэдзіне або на канцы слова.
Дзед - правапіс д- дз. Пры памякчэнні д пераходзіць
у гук дз, які адлюстроўваецца на пісьме. Дзед - правапіс звонкіх
і глухіх зычных. Аглушэнне звонкіх зычных на канцы слоў на пісьме не
перадаецца.
Уздыхнуў - правапіс у. Літара у пішацца нязменна неза-лежна ад
націску ў пачатку слова. Уздыхнуў - правапіс ў. Літара ў (нескладовае)
пішацца пасля галосных на канцы слова.
Адказ - правапіс звонкіх і глухіх зычных. Аглушэнне звонкіх
зычных перад наступным глухім гукам і ў сярэдзіне, і ў канцы слова на пісьме не
перадаецца.